Ngôi thai ngược xảy ra khi thai nhi quay đầu lên trên thay vì hướng xuống khung chậu, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cả mẹ và bé. Tình trạng này có thể dẫn đến khó sinh, tai biến sản khoa, hoặc nguy hiểm tính mạng thai nhi.
1. Ngôi thai ngược là gì?
Ngôi thai là phần của thai nhi nằm thấp nhất trong khung chậu mẹ, đồng thời cũng là phần đầu tiên đi ra khỏi bụng mẹ khi chuyển dạ.
Trong suốt thai kỳ, đặc biệt là trước tuần 28, thai nhi thường sẽ di chuyển thường xuyên, thay đổi vị trí ở trong bụng mẹ. Tuy nhiên, đến khoảng tuần 34 - 36, thai nhi dần ổn định vị trí và ít xoay hướng hơn.
Ngôi ngược hay còn gọi là ngôi mông là phần mông hoặc chân của bé xuống phía dưới, vùng xương chậu của mẹ. Còn đầu của bé sẽ ở phía trên gần ngực của mẹ.
Tỷ lệ ngôi mông khá thấp (chiếm từ 1 - 3%) trong các ca sinh nở. Tuy nhiên đây là những trường hợp sinh có thể gây ra nhiều nguy hiểm cho cả mẹ và con.
Ngôi thai ngược là tình trạng em bé không quay đầu xuống dưới dù đã đến tuổi thai đủ tháng.
2. Phân loại ngôi thai ngược
Ngôi thai ngược được chia thành hai nhóm chính:
- Ngôi ngược hoàn toàn: Đây là tư thế phổ biến nhất, khi thai nhi co đầu gối và gập đùi vào thân mình giống như đang ngồi xổm. Phần mông của bé sẽ là bộ phận đi ra trước khi sinh.
- Ngôi ngược không hoàn toàn: Trong nhóm này, thai nhi không gập người hoàn toàn và được chia thành 3 tư thế nhỏ:
+ Kiểu mông: Mông của bé hướng xuống dưới khung chậu của mẹ, 2 chân duỗi thẳng chân vắt ngược lên đầu.
+ Kiểu chân: 2 chân duỗi thẳng.
+ Kiểu đầu gối: Thai nhi ở tư thế quỳ gối trong tử cung mẹ.
Các loại ngôi thai ngược.
3. Nguyên nhân gây ra tình trạng ngôi thai ngược
Có những người mẹ mang thai ngôi ngược mà không có nguyên nhân gì, tuy rằng có một số yếu tố nguy cơ như:
- Mẹ mang thai đôi hay đa thai: không gian trong bụng mẹ nhỏ hẹp khiến bé bị hạn chế hoạt động.
- Quá nhiều hoặc quá ít nước ối: quá nhiều ối khiến bé có thể di chuyển thay đổi ngôi thai liên tục, ngược lại nước ối ít lại hạn chế không gian xoay trở.
- Tử cung có hình dạng bất thường (tử cung đôi, tử cung hai sừng) hay có khối u (u xơ cơ tử cung)
- Dây rốn ngắn hoặc quấn làm cản trở bé di chuyển.
- Nhau thai lấp một phần hoặc toàn bộ đường ra của tử cung (nhau tiền đạo).
- Sinh non: Thông thường, thai nhi sẽ quay đầu vào khoảng tuần thứ 30 trở đi. Nếu mẹ sinh non trước thời điểm này, bé chưa kịp quay đầu nên dễ rơi vào ngôi ngược.
- Một vài trường hợp thai dị tật bẩm sinh sẽ không thể quay thuận ngôi khi sinh.
Mẹ mang thai đôi, đa thai có khả năng bị ngôi thai ngược.
4. Dấu hiệu nhận biết ngôi thai ngược
Ngày nay các mẹ bầu có thể dễ dàng phát hiện ngôi thai ngược hay ngôi thai thuận thông qua siêu âm để chuẩn bị tốt hơn cho quá trình vượt cạn.
Tuy nhiên với những mẹ bầu không có điều kiện siêu âm thai thường xuyên, nhất là vào cuối thai kỳ thì bác sĩ có thể phát hiện dấu hiệu sinh ngôi ngược thông qua những biểu hiện đặc trưng sau:
- Khi mẹ sinh thường sẽ thấy chân hoặc mông của bé ra trước.
- Khi sờ phần bụng trên, mẹ sẽ dễ dàng thấy đầu của bé. Đó là khối hình tròn, cứng và di động được, còn phần mông thì mềm, không rõ hình khối gì và không di động được.
- Cảm giác cứng ở ngay phía dưới sườn.
- Màng ối vỡ và phân su trào ra cũng là biểu hiện cảnh báo ngôi thai ngược.
- Sa dây rốn hay dây nhau.
- Biểu đồ đo cơn gò - tim thai có sự bất thường.
5. Ngôi thai ngược có nguy hiểm không?
Ngôi thai ngược không ảnh hưởng gì đến sức khỏe của mẹ và phát triển của thai nhi. Tuy nhiên khi chuyển dạ sinh thường thì sẽ tiềm ẩn những nguy cơ nhất định sau:
5.1. Đối với người mẹ
- Thời gian chuyển dạ có thể kéo dài hơn bình thường, khiến mẹ dễ mệt mỏi hơn trong giai đoạn đầu khi cổ tử cung bắt đầu mở.
- Có nguy cơ gặp biến chứng như sa dây rốn hoặc dây nhau, làm gián đoạn việc cung cấp oxy cho thai nhi. Nếu xảy ra, bác sĩ phải tiến hành mổ cấp cứu để đảm bảo an toàn cho bé.
- Ngôi ngược khiến đầu bé có thể bị kẹt lại khi sinh thường, làm tăng nguy cơ bé thiếu oxy và kéo dài thời gian sinh. Trong trường hợp này, mẹ có thể cần được chỉ định sinh mổ.
Sinh thường khi thai ngôi ngược có thể gây nguy hiểm cho cả mẹ và bé.
5.2. Đối với thai nhi
- Bé có thể sẽ bị bầm dập vùng mông do va chạm với khung xương chậu của mẹ. Cơ quan sinh dục của một số bé có thể bị phù, nhất là các bé trai có thể bị ứ nước trong tinh hoàn.
- Những bé có ngôi mông thiếu có thể sẽ giữ tư thế duỗi chân liên tục trong vài ngày sau đó.
- Nếu quá trình sinh nở diễn ra quá nhanh hoặc sinh non thì đầu của bé có thể bị tổn thương.
- Ngôi ngược thai nhi dễ xảy ra vỡ nước ối trước và sau khi đau đẻ, cuống nhau thai sẽ theo nước ối đi ra ngoài. Dẫn đến tình trạng cạn ối, thai nhi thiếu oxy dễ gây ngạt và tử vong cho thai nhi.
- Bé có thể bị gãy tay chân do không thể ra khỏi cơ thể mẹ một cách thuận tiện.
6. Khi mang thai ngôi ngược, mẹ bầu cần làm gì?
Ở những tuần cuối thai kỳ, nếu được chẩn đoán ngôi thai ngược, mẹ bầu cần được thăm khám thường xuyên và kỹ lưỡng để bác sĩ có thể đánh giá chính xác tình hình và đưa ra phương án sinh phù hợp, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
Hiện nay, có hai phương pháp sinh áp dụng cho các trường hợp thai ngôi ngược: sinh thường (qua ngả âm đạo) hoặc sinh mổ. Trong đó, sinh mổ được coi là phương án tốt nhất cho các trường hợp ngôi thai ngược.
Khi thai ở ngôi ngược, bác sĩ thường chỉ định sinh mổ để đảm bảo an toàn tối đa cho cả mẹ và em bé.
>> Xem thêm: Cách xử trí khi mẹ gần sinh nhưng thai chưa quay đầu
7. Những điều cần lưu ý khi sinh ngôi thai ngược
Nếu mẹ lựa chọn sinh thường khi thai ở ngôi ngược, cần lưu ý một số điều quan trọng sau để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé:
- Ưu tiên lựa chọn bệnh viện để sinh nở có đội ngũ bác sĩ và y tá giàu kinh nghiệm, được trang bị đầy đủ máy móc hiện đại để xử lý kịp thời mọi tình huống phát sinh.
- Tham gia các lớp học tiền sản để học các kỹ thuật thở, tư thế sinh và cách thư giãn sẽ giúp mẹ giảm đau, bớt lo lắng và hỗ trợ quá trình sinh nở diễn ra thuận lợi hơn.
- Lắng nghe kỹ và tuân thủ hướng dẫn từ bác sĩ và y tá.
- Chuẩn bị tâm lý và sẵn sàng cho khả năng phải sinh mổ nếu có biến chứng xảy ra để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.
- Dù sinh thường hay sinh mổ, mẹ đều cần chăm sóc kỹ vết thương để tránh nhiễm trùng và hồi phục nhanh. Đồng thời, cần theo dõi sức khỏe của bé để kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề nếu có.
>> Xem thêm: Cách chăm sóc phụ nữ sau sinh
Ngôi thai ngược tuy không quá hiếm gặp nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được theo dõi và xử lý kịp thời. Vì vậy, mẹ bầu cần thăm khám định kỳ và lắng nghe tư vấn từ bác sĩ để có phương án sinh an toàn nhất. Chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp mẹ yên tâm, bé chào đời khỏe mạnh.