Hen suyễn (hay hen phế quản) là bệnh hô hấp mãn tính, gây ra các triệu chứng như: ho kéo dài (nhất về đêm), tức ngực, thở khò khè và khó thở. Bệnh có thể xảy ra ở mọi đối tượng, kể cả phụ nữ mang thai.
Vậy hen suyễn ảnh hưởng thế nào đến thai kỳ và cách kiểm soát bệnh an toàn? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.
1. Hen suyễn trong thai kỳ là gì?
Hen suyễn trong thai kỳ là tình trạng mẹ bầu gặp vấn đề ở đường thở do viêm và sưng, khiến việc hô hấp trở nên khó khăn.
Điều nguy hiểm là khi mẹ không thở đủ oxy, thai nhi cũng bị thiếu oxy, từ đó dễ dẫn đến các biến chứng như suy thai, sinh non hoặc thai chậm phát triển.
Mẹ bầu mắc hen suyễn có nguy cơ cao phải sinh mổ và sinh non.
Bản thân người mẹ cũng có thể gặp tình trạng tăng huyết áp đột ngột hoặc tiền sản giật.
Đặc biệt, các cơn hen có thể xuất hiện bất cứ lúc nào và thường gặp nhiều nhất vào tháng thứ 6 của thai kỳ.
2. Các dấu hiệu nhận biết hen suyễn trong thai kỳ
Một số mẹ bầu đã bị hen suyễn từ nhỏ hoặc được chẩn đoán trước khi mang thai.
Tuy nhiên, theo thống kê từ Bộ Y Tế năm 2022, khoảng 8% phụ nữ mang thai có thể mắc hen suyễn trong thai kỳ, bao gồm cả những người chưa từng có tiền sử hen trước đó.
Các triệu chứng hen suyễn có thể xuất hiện bất cứ lúc nào trong ngày, với 5 dấu hiệu điển hình sau:
- Khó thở, thở khò khè
- Đau tức ngực
- Ho nhiều, đặc biệt vào ban đêm
- Thở nhanh, thở gấp bất thường
- Dễ toát mồ hôi, da mặt tái nhợt hoặc xanh xao
Một số dấu hiệu hen suyễn trở nặng trong thai kỳ
Để kiểm soát tốt bệnh hen và bảo vệ thai nhi, mẹ bầu cần nhận biết sớm các dấu hiệu cho thấy cơn hen đang trở nặng, bao gồm:
- Gặp khó khăn khi nói chuyện
- Khó thở ngay cả khi đang nằm nghỉ
- Ho nhiều kèm đờm đặc
- Đổ mồ hôi nhiều một cách bất thường, da mặt có thể tím tái
- Cảm thấy nặng ngực, có các cơn co rút liên tục ở vùng cổ (cơ ức - đòn - chũm)
- Nhịp thở tăng nhanh (trên 30 lần/phút)
- Tim đập nhanh bất thường
Nếu xuất hiện các dấu hiệu trên, mẹ bầu cần đến cơ sở y tế ngay để được xử lý kịp thời và đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
3. Người bị hen suyễn có mang thai được không? Bệnh hen ảnh hưởng thế nào đến thai kỳ?
Người bị hen suyễn hoàn toàn có thể mang thai và sinh con bình thường nếu bệnh được kiểm soát tốt. Tuy nhiên, cần theo dõi sát sao để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
- Nếu kiểm soát tốt: Phần lớn thai phụ và thai nhi không gặp biến chứng.
- Nếu không kiểm soát: Có thể dẫn đến thiếu oxy thai, gây suy thai, sinh non, thai chậm phát triển, hoặc tăng nguy cơ tiền sản giật, xuất huyết âm đạo bất thường, nhiễm độc thai nghén.
>> Xem thêm: Tiền sản giật và những điều mẹ bầu cần biết
Phần lớn phụ nữ bị hen suyễn nếu kiểm soát tốt bệnh sẽ không gặp biến chứng đáng lo ngại trong thai kỳ và khi sinh.
Hen suyễn và thai kỳ có mối liên hệ qua lại phức tạp. Tùy cơ địa từng người, bệnh hen có thể nặng hơn, nhẹ hơn hoặc giữ nguyên như trước khi mang thai.
Nếu có thay đổi, thường bệnh sẽ trở nặng hơn vào tháng thứ 6 - 7 và cải thiện dần về cuối thai kỳ. Các cơn hen cấp hiếm khi xảy ra trong lúc chuyển dạ.
Đặc biệt, mức độ nặng nhẹ của hen trong lần mang thai đầu tiên thường sẽ tương tự ở những lần mang thai sau đó.
4. Điều trị hen suyễn cho phụ nữ có thai
Việc điều trị hen suyễn trong thai kỳ là bắt buộc để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
Tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh, bác sĩ sẽ điều chỉnh loại thuốc và liều lượng phù hợp để giúp mẹ kiểm soát hen ổn định mà vẫn đảm bảo an toàn cho thai nhi.
Mẹ bầu hoàn toàn có thể yên tâm vì theo Bộ Y Tế, lợi ích từ việc dùng thuốc đúng cách cao hơn nhiều so với rủi ro khi để hen suyễn không được kiểm soát.
Theo phân loại của FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ), một số loại thuốc điều trị hen suyễn an toàn cho thai phụ gồm:
- Thuốc corticosteroid dạng hít, thuốc giãn phế quản nhóm beta - 2, montelukast và theophylline: không gây ảnh hưởng xấu đến thai nhi.
- Albuterol (Salbutamol): không làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, nhưng có thể gây một số tác dụng phụ như hạ đường huyết và nhịp tim nhanh.
- Phối hợp corticosteroid dạng hít với LABA: giúp kiểm soát tốt cơn hen ở mức trung bình đến nặng.
- LTRA (thuốc kháng leukotriene): thích hợp với mẹ bầu bị hen nhẹ và kéo dài.
5. Một số lưu ý quan trọng cho mẹ bầu bị hen suyễn
5.1. Trước khi mang thai
Nếu bạn đang bị hen suyễn và có kế hoạch mang thai, điều quan trọng đầu tiên là thông báo với bác sĩ sớm.
Việc khám và tư vấn trước khi mang thai giúp bác sĩ đánh giá mức độ ổn định của bệnh, từ đó hướng dẫn thời điểm phù hợp để mang thai an toàn hơn.
Trước thai kỳ, mẹ cần lưu ý:
- Hen suyễn và thai kỳ có thể ảnh hưởng lẫn nhau, nếu không kiểm soát tốt, có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi.
- Kiểm soát bệnh hen ổn định trước khi mang thai giúp giảm rủi ro trong suốt thai kỳ.
- Đa phần thuốc điều trị hen vẫn an toàn khi mang thai, vì vậy mẹ không nên tự ý ngưng thuốc mà cần theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Ngoài các chuẩn bị thông thường như các mẹ khác, mẹ nên tiêm phòng đầy đủ các bệnh: sởi, quai bị, Rubella, viêm gan B. Riêng vắc-xin cúm có thể tiêm trong thai kỳ vì không gây hại cho thai nhi.
- Nếu mẹ bị hen do dị ứng, hãy cân nhắc làm xét nghiệm xác định dị nguyên trước khi mang thai để biết cần tránh những yếu tố nào.
Phụ nữ bị hen suyễn cần đi khám sức khoẻ trước, trong và sau thai kỳ.
5.2. Trong quá trình mang thai
Trong thai kỳ, kiểm soát cơn hen là ưu tiên hàng đầu để đảm bảo an toàn cho mẹ và sự phát triển khỏe mạnh của thai nhi.
Đặc biệt, các cơn hen có thể xuất hiện nhiều nhất từ tuần 17 - 24, mẹ cần hết sức chú ý giai đoạn này.
- Nhiều mẹ vì lo lắng thuốc ảnh hưởng đến con hoặc thấy bệnh tạm ổn nên tự ý dừng thuốc, điều này rất nguy hiểm vì có thể dẫn đến cơn hen nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mẹ và bé.
- Không được tự ý dùng thuốc mới nếu chưa có chỉ định của bác sĩ vì có thể khiến bệnh nặng thêm hoặc gây hại cho thai nhi.
- Mẹ nên khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa, nhất là từ cuối tháng thứ 6 trở đi để theo dõi kỹ các dấu hiệu bất thường.
Bác sĩ có thể chỉ định một số bài kiểm tra quan trọng như:
+ Đo huyết áp, xét nghiệm máu và nước tiểu giúp phát hiện sớm các biến chứng như tiền sản giật.
+ Đo lưu lượng đỉnh hô hấp để phát hiện sớm dấu hiệu khởi phát cơn hen
+ Siêu âm thai: Từ tuần 18 - 20 để đánh giá sự phát triển của thai. Nếu phải dùng corticoid đường uống, cần siêu âm mỗi 4 tuần sau tuần 20. Nếu bệnh hen tái phát nhiều lần, có thể đo thêm cử động thai trong khi siêu âm.
Vì hen suyễn dễ bị kích thích bởi mùi hương, khói bụi, thay đổi thời tiết, do đó mẹ nên:
- Giữ môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng.
- Tránh tiếp xúc với khói thuốc lá, nước hoa, lông thú, các loại hoa gây dị ứng.
- Vận động nhẹ nhàng như đi bộ chậm, yoga bầu giúp thông thoáng đường thở, cải thiện hô hấp.
- Tăng cường thực phẩm giàu vitamin C, E, omega-3, magie như rau xanh, cá hồi, ngũ cốc, mật ong, dầu ô liu...
- Tránh hoàn toàn đồ ăn chế biến sẵn, hải sản dễ gây dị ứng, đồ uống đóng chai, rượu bia...
- Có thể chủ động mua lưu lượng đỉnh để theo dõi tình trạng bệnh ngay tại nhà. Các bác sĩ khuyến cáo mẹ nên đo 2 lần/ ngày, vào buổi sáng và buổi tối, mỗi lần cách nhau khoảng 12 giờ.
Các yếu tố có thể gây khởi phát cơn hen.
6. Các câu hỏi thường gặp
6.1. Thuốc hen suyễn có ảnh hưởng đến thai nhi không?
Hiện nay, chưa có bằng chứng rõ ràng nào từ Bộ Y Tế Việt Nam cho thấy thuốc trị hen suyễn gây hại nghiêm trọng cho thai nhi.
Ngược lại, việc kiểm soát tốt cơn hen bằng thuốc là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé. Vì vậy, mẹ nên yên tâm sử dụng thuốc theo đúng chỉ định và không nên tự ý ngừng điều trị.
6.2. Bà bầu bị hen suyễn có sinh thường được không?
Nếu tình trạng hen suyễn được kiểm soát tốt và không quá nghiêm trọng, mẹ hoàn toàn có thể sinh thường.
Tuy nhiên, quyết định cuối cùng nên dựa trên đánh giá của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
6.3. Bị hen suyễn có cho con bú sữa mẹ được không?
Mẹ bị hen suyễn vẫn có thể cho con bú sữa mẹ bình thường. Thậm chí, các chuyên gia còn khuyến khích điều này, bởi sữa mẹ giúp tăng sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc hen suyễn cho bé sau này.
Bà bầu bị hen suyễn có thể cho con bú bình thường.
Ngoài ra, sản phụ đang cho con bú vẫn có thể tiếp tục dùng thuốc điều trị hen.
Mặc dù một lượng nhỏ thuốc có thể đi vào sữa mẹ, nhưng nồng độ rất thấp và không gây hại cho em bé nếu mẹ dùng đúng liều và theo chỉ định của bác sĩ.
Có thể thấy, việc kiểm soát hen suyễn trong thai kỳ là vô cùng quan trọng và cần được thực hiện kịp thời. Nếu không được điều trị đúng cách, hen suyễn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi. Đặc biệt, trẻ sinh ra từ mẹ bị hen cũng có nguy cơ cao mắc bệnh này, vì vậy mẹ bầu cần tái khám định kỳ để theo dõi và kiểm soát bệnh hiệu quả.