Tiền sản giật là mối lo lắng của nhiều mẹ bầu bởi những nguy hiểm tiềm ẩn cho cả mẹ và bé. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin cần thiết giúp mẹ bầu chủ động phòng ngừa tiền sản giật để có một thai kỳ khỏe mạnh.
1. Tiền sản giật là gì?
Tiền sản giật là một rối loạn sức khỏe xảy ra trong thai kỳ, thường xuất hiện sau tuần thứ 20 và đôi khi kéo dài đến sau khi sinh.
Tình trạng này được đặc trưng bởi huyết áp cao (trên 140/90 mmHg) và thường đi kèm với protein trong nước tiểu, dấu hiệu cho thấy thận đang bị ảnh hưởng.
Ngoài ra, tiền sản giật có thể gây tổn thương đến các cơ quan khác như gan, não, và hệ tuần hoàn.
Nếu không được phát hiện sớm, tiền sản giật có thể tiến triển thành sản giật (co giật toàn thân), gây nguy hiểm đến tính mạng của mẹ và bé. Các biến chứng khác bao gồm đột quỵ, tổn thương nội tạng, hoặc sinh non.
2. Nguyên nhân gây ra tiền sản giật
Nguyên nhân cụ thể của tiền sản giật vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các yếu tố sau có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:
- Mẹ bầu có các bệnh lý như rối loạn đông máu, tiểu đường, bệnh thận hoặc mắc các bệnh tự miễn như lupus.
- Gia đình có người từng bị tiền sản giật, chẳng hạn như bà, mẹ, cô, dì hoặc chị em gái.
- Thừa cân hoặc béo phì trong thai kỳ.
- Mang thai đôi, thai ba hoặc thai quá lớn khiến tử cung bị kéo căng và chịu áp lực nhiều.
- Mẹ bầu trên 35 tuổi.
- Máu lưu thông kém đến tử cung và nhau thai.
Thừa cân khi mang thai là một trong những nguyên nhân dẫn đến tiền sản giật.
Dù vậy, ngay cả khi bạn không thuộc nhóm nguy cơ cao, tiền sản giật vẫn có thể xảy ra. Vì thế, đừng chủ quan mà hãy luôn theo dõi sức khỏe cẩn thận.
3. Nguy cơ và biến chứng của tiền sản giật
3.1. Đối với mẹ bầu
Tiền sản giật không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe trong thai kỳ mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng:
- Gan và thận bị tổn thương: Huyết áp cao kéo dài có thể làm giảm chức năng gan, thận, thậm chí gây suy gan hoặc suy thận cấp.
- Nguy cơ đột quỵ: Khi huyết áp tăng quá cao, có thể gây vỡ mạch máu não, dẫn đến đột quỵ.
- Sản giật: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, khi mẹ có thể bị co giật toàn thân, ảnh hưởng đến tính mạng.
- Hệ thần kinh trung ương: Có thể xảy ra hiện tượng phù não, xuất huyết não hoặc màng não.
- Thị lực giảm sút: Một số trường hợp bị phù võng mạc, thậm chí mù tạm thời.
- Suy tim, phù phổi cấp: Trong trường hợp nặng, tim và phổi cũng bị ảnh hưởng.
- Rối loạn đông máu: Tiền sản giật có thể gây chảy máu không kiểm soát, giảm tiểu cầu, đông máu rải rác trong lòng mạch.
- Tăng huyết áp và viêm thận mãn tính: Nếu không được kiểm soát tốt, tình trạng này có thể kéo dài sau sinh.
3.2. Đối với thai nhi
Tiền sản giật không chỉ là mối lo với mẹ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và sức khỏe của thai nhi:
- Sinh non (40% trường hợp): Thai nhi yếu, dễ mắc bệnh hô hấp, vàng da do chưa đủ tháng.
- Suy dinh dưỡng bào thai: Nhau thai hoạt động kém khiến bé chậm phát triển, nhẹ cân.
- Nguy cơ tử vong:
+ 10% tử vong chu sinh do sinh non hoặc rau bong non.
+ Thai chết lưu nếu không được can thiệp kịp thời.
4. Triệu chứng của tiền sản giật
Việc nhận biết sớm các triệu chứng của tiền sản giật có thể giúp mẹ bầu kịp thời liên hệ bác sĩ và tránh những hậu quả nghiêm trọng.
Dưới đây là những triệu chứng phổ biến mà mẹ nên đặc biệt lưu ý:
4.1. Huyết áp tăng cao bất thường
Tăng huyết áp là dấu hiệu điển hình và thường xuất hiện sớm nhất của tiền sản giật.
Nếu chỉ số huyết áp từ 140/90 mmHg trở lên (đo ít nhất 2 lần cách nhau 4 giờ trong trạng thái nghỉ ngơi), mẹ cần đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra kỹ lưỡng.
Huyết áp cao kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến mẹ mà còn có thể đe dọa đến tính mạng của bé.
Khi chỉ số huyết áp tăng vọt lên ≥ 160/110 mmHg, cần xử lý khẩn cấp bằng thuốc hạ áp theo chỉ định của bác sĩ.
Lưu ý: Nếu sau sinh 6 tuần mà huyết áp vẫn chưa trở về bình thường, khả năng cao mẹ bị tăng huyết áp mãn tính và cần được chuyên gia tim mạch theo dõi.
4.2. Có protein trong nước tiểu
Khi chức năng thận bị ảnh hưởng, protein sẽ xuất hiện trong nước tiểu. Để đánh giá chính xác, bác sĩ có thể yêu cầu mẹ thu thập nước tiểu trong 24 giờ để xét nghiệm.
Kết quả dương tính khi lượng protein ≥ 0.3g/l/24h hoặc ≥ 0.5g/l trong mẫu nước tiểu bất kỳ.
4.3. Phù bất thường
Phù do tiền sản giật thường là phù trắng, mềm, khi ấn vào để lại dấu lõm, xuất hiện ở bàn chân, mu tay, hoặc mặt trước xương chậu.
Không giống như phù sinh lý (xảy ra vào cuối ngày và hết khi nghỉ ngơi), phù bệnh lý thường xuất hiện từ sáng, kéo dài cả ngày, thậm chí có thể gây phù não, phù phổi nếu nghiêm trọng.
Triệu chứng thường thấy của tiền sản giật là phù trắng, mềm, ấn lõm.
Dấu hiệu cảnh báo là khi mẹ tăng cân quá nhanh (> 500g/tuần hoặc > 2,25kg/tháng) mà không rõ lý do.
4.4. Những dấu hiệu cảnh báo tiền sản giật nặng
Một số triệu chứng khác có thể cho thấy tình trạng bệnh đang trở nên nghiêm trọng hơn:
- Đau đầu dữ dội, kéo dài, không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi hay dùng thuốc.
- Rối loạn thị giác: nhìn mờ, chói mắt, nhìn đôi.
- Đau vùng bụng trên bên phải: Có thể liên quan đến gan bị tổn thương.
- Buồn nôn, nôn ói bất thường vào giai đoạn cuối thai kỳ.
- Chảy máu chân răng, bầm tím dễ xuất hiện: Có thể là dấu hiệu giảm tiểu cầu.
- Mệt mỏi, da xanh xao: Dấu hiệu thiếu máu cần được lưu ý.
- Tràn dịch: Dịch ứ trong màng bụng, phổi hoặc tim. Đây biểu hiện của tình trạng phù toàn thân nặng.
5. Cách chẩn đoán và điều trị tiền sản giật
5.1. Cách chẩn đoán
Để xác định tiền sản giật, bác sĩ sẽ thực hiện các bước sau:
- Đo huyết áp: Nếu huyết áp cao hơn 140/90 mmHg trong hai lần đo cách nhau ít nhất 4 giờ, bạn có thể đang gặp vấn đề.
- Xét nghiệm nước tiểu: Kiểm tra protein để đánh giá chức năng thận.
- Xét nghiệm máu: Xem xét chức năng gan, thận, và số lượng tiểu cầu để đánh giá mức độ nghiêm trọng.
Nếu được chẩn đoán mắc tiền sản giật, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao và có thể yêu cầu bạn nhập viện để đảm bảo an toàn.
5.2. Cách điều trị
a/ Điều trị bệnh ở giai đoạn nhẹ
Với những trường hợp tiền sản giật nhẹ, mẹ bầu có thể được theo dõi và điều trị tại nhà dưới sự chỉ định của bác sĩ:
- Đo huyết áp mỗi ngày 2 lần để kịp thời phát hiện bất thường.
- Nghỉ ngơi nhiều, ưu tiên nằm nghiêng bên trái để cải thiện tuần hoàn máu đến thai nhi.
- Theo dõi tim thai bằng máy monitor (NST) từ 1 - 2 lần/tuần.
- Đánh giá sự phát triển của thai nhi mỗi 2 tuần bằng siêu âm.
- Chế độ ăn uống hợp lý: Uống nhiều nước (2 - 3 lít/ngày), ăn nhạt, bổ sung thêm đạm.
- Thăm khám định kỳ hàng tuần để bác sĩ đánh giá diễn biến bệnh.
Nếu phát hiện dấu hiệu chuyển nặng như: đau đầu dữ dội, mờ mắt, đau bụng vùng thượng vị, tiểu ít hoặc thai ít máy, mẹ bầu cần đến bệnh viện ngay để được chăm sóc kịp thời. Trường hợp thai đã đủ tháng, bác sĩ sẽ cân nhắc kết thúc thai kỳ.
b/ Điều trị bệnh ở giai đoạn nặng
Khi bệnh trở nặng, mẹ bầu cần nhập viện để được điều trị tích cực và theo dõi sát sao. Quy trình điều trị bao gồm:
Điều trị nội khoa
- Nằm nghỉ hoàn toàn, nằm nghiêng trái để giảm áp lực cho các cơ quan.
- Dùng thuốc an thần nhẹ như Diazepam để mẹ bầu thư giãn.
- Truyền Magnesium Sulfate nhằm ngăn ngừa cơn sản giật.
- Dùng thuốc hạ huyết áp khi chỉ số cao trên 160/110 mmHg, giúp ổn định huyết áp và cải thiện lưu thông máu đến bánh rau.
- Thuốc lợi tiểu chỉ dùng khi có dấu hiệu phù phổi hoặc tiểu rất ít.
Theo dõi và can thiệp sản khoa
- Theo dõi chặt chẽ các chỉ số: Huyết áp, tiểu cầu, Hct, protein niệu, siêu âm thai, nhịp tim thai.
- Nếu tình trạng không cải thiện, bác sĩ sẽ cân nhắc chấm dứt thai kỳ, kể cả khi thai chưa đủ tháng, nhằm bảo vệ tính mạng cho mẹ.
- Việc sinh có thể thực hiện bằng sinh thường nếu đủ điều kiện, hoặc mổ lấy thai nếu có chỉ định.
6. Cách phòng ngừa và quản lý tiền sản giật
Dù không có cách nào ngăn chặn tiền sản giật hoàn toàn, bạn vẫn có thể giảm nguy cơ bằng những thói quen sau:
- Khám thai đúng lịch để theo dõi huyết áp và xét nghiệm nước tiểu định kỳ.
- Sàng lọc tiền sản giật từ tuần 12 - 14, dùng thuốc dự phòng nếu có nguy cơ cao.
- Ăn đủ chất, tăng cường đạm và canxi từ thịt, cá, trứng, sữa, rau xanh.
- Ăn nhạt, hạn chế muối, tránh đồ chiên rán, thức ăn nhiều dầu mỡ.
- Uống đủ nước mỗi ngày (2 - 2.5 lít) để hỗ trợ tuần hoàn máu.
- Giữ ấm cơ thể, nhất là khi thời tiết lạnh hoặc về đêm.
- Ngủ đủ 7 - 8 tiếng/ngày, nằm nghiêng bên trái để máu lưu thông tốt hơn.
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, có thể thư giãn bằng nhạc, trò chuyện nhẹ nhàng.
- Vận động nhẹ nhàng mỗi ngày như đi bộ, yoga bầu (nên hỏi ý kiến bác sĩ).
- Theo dõi kỹ nếu có nguy cơ cao (có tiền sử cao huyết áp, tiểu đường thai kỳ, mang đa thai).
Thăm khám thai định kỳ giúp mẹ bầu phòng ngừa tiền sản giật.
Tiền sản giật là một tình trạng nghiêm trọng, nhưng không phải là điều không thể kiểm soát. Với sự hiểu biết, theo dõi sức khỏe đều đặn, và sự hỗ trợ từ bác sĩ, các mẹ bầu hoàn toàn có thể trải qua thai kỳ an toàn và đón bé yêu khỏe mạnh. Hãy chăm sóc bản thân thật tốt và luôn giữ niềm tin, các mẹ nhé!