Xét nghiệm viêm gan B là bước kiểm tra quan trọng mà mẹ bầu không nên bỏ qua trong thai kỳ. Phát hiện sớm sẽ giúp mẹ có hướng theo dõi, điều trị kịp thời, bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé. Cùng tìm hiểu lý do vì sao xét nghiệm này lại cần thiết nhé!
1. Viêm gan B là gì?
Viêm gan B là một bệnh nhiễm trùng do virus HBV tấn công gan.
Khi mọi người mắc bệnh này triệu chứng có thể có như vàng da, vàng mắt, mệt mỏi, chán ăn, nôn mửa, đau bụng…
Viêm gan B lây nhiễm qua việc tiếp xúc gần với máu của người bệnh, các chất dịch cơ thể khác hoặc qua quan hệ tình dục mà không dùng các biện pháp tránh thai như bao cao su.
Viêm gan B là bệnh do virus HBV gây ra, ảnh hưởng đến chức năng của gan.
2. Các triệu chứng của viêm gan B trong thai kỳ
Trường hợp phụ nữ mang thai bị viêm gan B lần đầu, các dấu hiệu bao gồm:
- Vàng da.
- Da hoặc lòng trắng của mắt chuyển sang màu vàng và nước tiểu của chuyển sang màu nâu hoặc cam.
- Phân màu sáng.
- Sốt.
- Mệt mỏi kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng.
- Vấn đề dạ dày như chán ăn, buồn nôn và nôn.
- Đau bụng.
3. Mẹ bị viêm gan B ảnh hưởng đến thai nhi như thế nào?
Virus viêm gan B chủ yếu tồn tại trong máu và dịch sinh dục của mẹ bầu, nhưng không thể xuyên qua nhau thai nên ít gây ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi như các virus khác (rubella, cúm...).
Mẹ bầu nhiễm HBV không làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, nhưng trẻ sinh ra có khả năng nhẹ cân cao hơn bình thường. Nếu mẹ bị viêm gan B nặng trong 3 tháng cuối, nguy cơ sinh non sẽ tăng lên.
Điều quan trọng nhất là mẹ cần biết cách phòng tránh lây nhiễm cho thai nhi.
Nếu trẻ sơ sinh nhiễm virus viêm gan B, có đến 90% khả năng sẽ trở thành người mang mầm bệnh và lây lan virus cho người khác.
Khi trưởng thành, khoảng 25% trong số đó có nguy cơ tử vong do xơ gan hoặc ung thư gan.
Thai nhi sinh ra bị viêm gan B bẩm sinh có nguy cơ cao tiến triển thành viêm gan B mãn tính, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ.
4. Thời điểm virus viêm gan B có thể lây từ mẹ sang con
Virus viêm gan B có thể truyền từ mẹ sang con vào ba thời điểm: khi mang thai, khi chuyển dạ và trong thời kỳ cho con bú.
4.1. Khi mang thai
Trong suốt thai kỳ, nguy cơ mẹ truyền virus viêm gan B cho con rất thấp, chỉ khoảng 2%.
Nguyên nhân là do máu mẹ và máu thai nhi không tiếp xúc trực tiếp, được ngăn cách bởi hàng rào nhau thai.
Giai đoạn đầu thai kỳ, hàng rào này rất dày với 4 lớp bảo vệ. Tuy nhiên, từ tháng thứ 4 trở đi, hàng rào trở nên mỏng hơn do một số lớp biến mất hoặc teo lại.
Khi đó, chỉ một va chạm nhẹ cũng có thể làm tổn thương nhau thai, khiến máu mẹ lẫn vào máu thai nhi và làm tăng nguy cơ lây truyền virus.
4.2. Khi chuyển dạ
Đây là thời điểm nguy hiểm nhất, với tỷ lệ lây truyền từ mẹ sang con có thể lên tới hơn 90%.
Trong lúc sinh nở, tử cung co thắt mạnh, các mạch máu tại vị trí nhau thai bám vào thành tử cung cũng bị kéo căng, dễ gây rò rỉ máu mẹ.
Ngoài ra, khi bé đi qua ống sinh, sự tiếp xúc với dịch âm đạo của mẹ nhiễm virus cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
4.3. Khi cho con bú
Nguy cơ lây truyền viêm gan B qua đường bú mẹ là rất thấp. Mặc dù trong sữa non của mẹ có chứa một lượng nhỏ DNA virus viêm gan B, nhưng nồng độ này rất thấp, khó gây nhiễm cho trẻ.
Tuy nhiên, nếu mẹ bị nứt đầu vú hoặc trẻ có vết thương ở miệng, virus có thể xâm nhập qua những tổn thương này. Vì vậy, mẹ cần chú ý:
- Cho bé bú đúng cách để hạn chế tổn thương núm vú.
- Vệ sinh đầu vú sạch sẽ trước và sau mỗi lần cho bé bú.
Tỉ lệ lây nhiễm viêm gan B trong thời kỳ cho con bú rất hiếm.
5. Quy trình xét nghiệm viêm gan B khi mang thai
5.1. Thời điểm nào mẹ nên đi xét nghiệm?
Mẹ bầu nên thực hiện xét nghiệm viêm gan B ngay khi biết mình mang thai, tốt nhất trong 3 tháng đầu.
Nếu lỡ chưa làm ở giai đoạn này, mẹ vẫn có thể xét nghiệm vào bất cứ thời điểm nào trong suốt thai kỳ.
Việc làm xét nghiệm sớm giúp phát hiện bệnh kịp thời và lên kế hoạch bảo vệ em bé ngay từ những tuần đầu tiên.
5.2. Các loại xét nghiệm phổ biến
- HBsAg: Xác định mẹ có bị nhiễm virus viêm gan B hay không. Đây là xét nghiệm cơ bản và được thực hiện đầu tiên.
- HBeAg: Đánh giá mức độ hoạt động và khả năng lây truyền của virus. Kết quả dương tính cho thấy vi rút đang nhân lên mạnh, có thể lây cho con cao hơn.
- HBV DNA: Đo trực tiếp lượng virus trong máu. Xét nghiệm này thường được chỉ định khi HBsAg dương tính, giúp bác sĩ quyết định có cần điều trị kháng virus trong thai kỳ hay không.
5.3. Mẹ cần chuẩn bị gì trước khi đi xét nghiệm?
Mẹ bầu không cần nhịn ăn hay làm thủ tục phức tạp trước khi lấy máu. Chỉ cần chọn cơ sở y tế hay bệnh viện uy tín, có phòng xét nghiệm đạt chuẩn.
Trước khi lấy mẫu, mẹ nên thông báo cho y bác sĩ nếu từng mắc viêm gan B, có tiền sử điều trị gan mật hoặc trong gia đình có người nhiễm. Việc này giúp bác sĩ có đủ thông tin để đánh giá và tư vấn.
5.4. Quy trình xét nghiệm diễn ra như thế nào?
- Lấy mẫu máu: Nhân viên y tế dùng kim nhỏ lấy vài mililít máu từ tĩnh mạch ở tay, cảm giác như một vết chích nhẹ.
- Gửi mẫu: Mẫu máu sẽ được chuyển vào phòng xét nghiệm và phân tích theo từng chỉ tiêu (HBsAg, HBeAg, HBV DNA).
- Nhận kết quả: Thông thường sau 1-2 ngày làm việc, mẹ bầu sẽ nhận được kết quả xét nghiệm. Một số cơ sở có thể trả nhanh hơn hoặc kết hợp trả trực tuyến.
Quy trình xét nghiệm viêm gan B đơn giản, không đau, quan trọng nhất là không ảnh hưởng đến thai nhi.
6. Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm
6.1. HBsAg âm tính
Điều này có nghĩa là bạn không bị mắc viêm gan B. Bạn không cần lo lắng về việc lây truyền virus cho bé.
Tuy nhiên, nếu bạn nghi ngờ mình đã bị phơi nhiễm viêm gan B hoặc có nguy cơ cao, bác sĩ có thể yêu cầu bạn làm thêm xét nghiệm Anti-HBc để xác định chính xác tình trạng.
6.2. HBsAg dương tính
Điều này có nghĩa là bạn đang nhiễm virus viêm gan B. Ngay sau 10 tuần nhiễm ban đầu, virus thường nhân lên nhanh, nhưng diễn biến sẽ khác nhau tùy thể trạng:
a/ Trường hợp cơ thể khỏe mạnh
Nếu sức đề kháng của bạn tốt, virus có thể giảm dần và biến mất trong khoảng 4 - 6 tháng.
Nếu cơ thể bạn khỏi bệnh, bạn sẽ có khả năng miễn dịch suốt đời với virus viêm gan B. Trong trường hợp này, bạn nên đi khám và xét nghiệm lại sau 6 tháng để kiểm tra tình trạng sức khỏe.
b/ Trường hợp sức khỏe yếu
Nếu cơ thể không đẩy lùi được virus, bạn có thể bị viêm gan B mãn tính. Trường hợp này được xác định khi xét nghiệm HBsAg sau 6 tháng vẫn dương tính.
Nếu bạn bị viêm gan B mãn tính, bạn sẽ cần thực hiện thêm các xét nghiệm để đánh giá chức năng gan, bao gồm xét nghiệm huyết học, xét nghiệm sinh hóa và các xét nghiệm sinh học phân tử như HBV-DNA để đếm số lượng virus trong cơ thể.
Do đó, để xác định bệnh nhân có bị viêm gan B mạn tính hay không cần xét nghiệm HBsAg ít nhất 2 lần.
6.3. Các bước tiếp theo
- Tham khảo chuyên khoa gan: Bác sĩ sẽ giải thích chi tiết tình trạng, mức độ hoạt động của virus và lên phác đồ chăm sóc, điều trị cho mẹ.
- Bảo vệ bé sau sinh: Tiêm HBIG và vắc‑xin viêm gan B cho bé trong vòng 12 - 24 giờ đầu để ngăn ngừa lây truyền.
- Theo dõi sức khỏe định kỳ
+ Xét nghiệm men gan, HBV‑DNA và khám chuyên khoa theo lịch hẹn.
+ Chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý để hỗ trợ chức năng gan và miễn dịch.
Đừng hoảng sợ nếu kết quả dương tính. Khi tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và áp dụng đúng biện pháp phòng ngừa, mẹ hoàn toàn có thể sinh con khỏe mạnh, hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm viêm gan B cho bé.
7. Cách phòng ngừa viêm gan B
Cách hiệu quả nhất để phòng ngừa viêm gan B cho các bà mẹ là tiêm vắc-xin trước và trong thời gian mang thai.
Tuy nhiên, nếu mẹ đã nhiễm virus HBV, việc phòng ngừa sẽ không còn hiệu quả. Do đó, mẹ nên hoàn thành đủ 3 mũi trước hoặc trong thai kỳ.
Cách phòng ngừa viêm gan B tốt nhất là tiêm phòng vắc xin viêm gan B.
Ngoài ra cần sàng lọc HBsAg cho phụ nữ trong mỗi lần mang thai:
- Nếu kết quả dương tính với HBsAg tiếp tục làm xét nghiệm HBV DNA từ đó sử dụng liệu pháp kháng virus của mẹ trong thai kỳ.
- Thực hiện liệu pháp dự phòng cho trẻ sơ sinh có mẹ bị nhiễm bệnh, bao gồm việc tiêm vắc xin viêm gan B và globulin miễn dịch viêm gan B trong vòng 12 giờ sau sinh
- Tiêm vắc xin cho tất cả trẻ sơ sinh, với liều đầu tiên được tiêm trong vòng 24 giờ sau khi sinh.
Xét nghiệm viêm gan B từ sớm, ngay lần khám thai đầu tiên, là cách tốt nhất để mẹ bầu chủ động bảo vệ sức khỏe của mình và em bé. Vì phụ nữ mang thai có nguy cơ lây nhiễm trong quá trình sinh nở, nên việc tầm soát rất cần thiết. Các mẹ bầu cũng hãy tiêm vắc xin viêm gan B để vừa phòng bệnh cho bản thân, vừa giúp con yêu khỏe mạnh sau này.