Tiêm phòng đúng thời điểm là bước chuẩn bị quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho mẹ và bé suốt thai kỳ. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ những loại vắc xin nên tiêm trước khi mang thai và loại nào cần tránh trong thai kỳ để đảm bảo an toàn tối đa.
1. Vai trò của tiêm phòng trước và trong thai kỳ
1.1. Đối với mẹ bầu
Khi mang thai, hệ miễn dịch của phụ nữ bị suy giảm, dễ mắc các bệnh truyền nhiễm như cảm cúm, sởi, rubella, thủy đậu… Những bệnh này có thể gây biến chứng nghiêm trọng như dị tật thai nhi, sinh non hoặc thai chết lưu.
Tiêm phòng đầy đủ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, bảo vệ mẹ suốt thai kỳ.
1.2. Đối với thai nhi
Một số vắc xin khi tiêm trước thai kỳ có thể giúp mẹ truyền kháng thể cho bé, tạo miễn dịch thụ động ngay từ khi còn trong bụng mẹ. Nhờ đó, trẻ được bảo vệ trước nhiều bệnh nguy hiểm trong những tháng đầu đời.
Ngoài ra, tiêm chủng đúng thời điểm (trước khi mang thai) còn giúp tránh rủi ro do một số loại vắc xin sống có thể ảnh hưởng đến thai nhi.
Do đó, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để có kế hoạch tiêm phòng an toàn và phù hợp nhất.
Việc mẹ tiêm phòng sẽ truyền kháng thể cho bé qua nhau thai, tạo một lớp bảo vệ tự nhiên cho bé trong những tháng đầu sau sinh.
2. Những loại vắc xin NÊN và CÓ THỂ tiêm khi mang thai
2.1. Vắc xin NÊN tiêm khi đang mang thai
a/ Vắc xin cúm mùa
Tiêm vắc xin cúm bất hoạt trong mùa dịch giúp mẹ bầu giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng, đồng thời tăng cường miễn dịch cho bé trong giai đoạn đầu sau sinh.
Thời điểm: An toàn ở mọi giai đoạn thai kỳ, nhưng lý tưởng nhất là trước mùa cúm (thường vào tháng 10 năm nay đến tháng 3 năm sau).
b/ Vắc xin Tdap (uốn ván, bạch hầu, ho gà)
Vắc xin Tdap bảo vệ mẹ khỏi uốn ván, bạch hầu và ho gà, đồng thời truyền kháng thể cho bé để ngăn ngừa bệnh ho gà – một bệnh nguy hiểm có thể gây tử vong ở trẻ sơ sinh
Ngoài ra, vắc xin này còn giúp ngăn ngừa tai biến sản khoa do uốn ván. Người thân tiếp xúc gần với trẻ sơ sinh (như ông bà, người chăm sóc) cũng nên tiêm nếu chưa từng được tiêm trước đó.
Thời điểm: Nên tiêm trong tam cá nguyệt thứ ba (tuần 27-36) để tối ưu hóa lượng kháng thể truyền cho bé.
2.2. Vắc xin CÓ THỂ tiêm khi mang thai (theo chỉ định bác sĩ)
Ngoài những mũi bắt buộc, mẹ bầu cũng có thể được chỉ định tiêm thêm một số loại vắc xin khác, tùy vào tình trạng sức khỏe và nguy cơ phơi nhiễm. Việc tiêm cần có sự tư vấn cụ thể từ bác sĩ sản khoa.
Mẹ bầu có thể chọn tiêm nhiều vắc xin khác trong thai kỳ.
a/ Vắc xin viêm gan A
Được chỉ định nếu mẹ bầu có nguy cơ cao (như sống chung với người bệnh hoặc mắc bệnh gan mạn tính). Tiêm 2 mũi cách nhau 6–12 tháng, an toàn trong mọi giai đoạn thai kỳ.
b/ Vắc xin viêm gan B
Áp dụng cho thai phụ có yếu tố nguy cơ lây nhiễm. Lịch tiêm gồm 3 mũi và được đánh giá an toàn cho phụ nữ mang thai.
c/ Vắc xin phế cầu khuẩn
Dành cho mẹ bầu mắc bệnh mạn tính như tiểu đường (không do thai kỳ) hoặc bệnh thận. Bác sĩ sẽ cân nhắc tiêm để ngừa các biến chứng do phế cầu.
d/ Vắc xin viêm màng não mủ HiB
Khuyến nghị cho thai phụ bị mất hoặc suy giảm chức năng lách. Đây là vắc xin an toàn, có thể tiêm trong suốt thai kỳ.
e/ Vắc xin viêm màng não mô cầu (Meningococcal)
Phù hợp với thai phụ có nguy cơ cao như sống trong môi trường tập thể (quân đội, ký túc xá…) hoặc chưa từng tiêm vắc xin này trước 16 tuổi. An toàn khi tiêm trong thai kỳ.
3. Những loại vắc xin cần tránh khi mang thai
Mặc dù chưa có bằng chứng rõ ràng về tác động tiêu cực, một số vắc xin chứa virus sống không được khuyến cáo tiêm cho phụ nữ mang thai để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho cả mẹ và bé.
Tốt nhất mẹ nên tiêm các vắc xin này trước khi có thai hoặc sau khi sinh.
Một số loại vắc xin mẹ bầu cần tránh tiêm vì sẽ ảnh hưởng đến thai kỳ.
3.1. Vắc xin MMR (sởi, quai bị, rubella):
MMR chứa virus sống giảm độc lực, có thể ảnh hưởng đến thai nhi nếu tiêm trong thai kỳ.
Nếu mẹ nhiễm sởi hoặc rubella khi mang thai, nguy cơ dị tật bẩm sinh rất cao. Vì vậy, vắc xin này chỉ nên tiêm trước hoặc sau thai kỳ.
3.2. Vắc xin Thủy đậu
Tương tự MMR, vắc xin thủy đậu cũng chứa virus sống, không an toàn cho thai phụ.
Nếu mẹ bầu chưa từng tiêm ngừa thủy đậu và vô tình tiếp xúc với virus trong thai kỳ, cần đến bác sĩ ngay để được chỉ định tiêm globulin miễn dịch varicella-zoster – giúp tăng cường miễn dịch tạm thời và hạn chế nguy cơ biến chứng.
3.3. Vắc xin phòng bệnh zona (Zoster)
Mặc dù giúp phòng ngừa bệnh zona do virus varicella zoster gây ra, vắc xin này chưa có đủ dữ liệu an toàn trên phụ nữ mang thai. Do đó, chỉ nên tiêm sau khi sinh.
3.4. Một số vắc xin khác cần tránh trong thai kỳ
Các loại vắc xin dưới đây chưa có đủ nghiên cứu chứng minh an toàn với thai phụ, nên cần trì hoãn đến sau sinh:
- Vắc xin BCG (phòng lao)
- Vắc xin viêm não Nhật Bản
- Vắc xin thương hàn
Tuy nhiên, các loại vắc xin này an toàn nếu bạn cho con bú. Người mẹ tiêm những mũi này sau khi sinh sẽ truyền một số miễn dịch tạm thời cho con qua sữa mẹ.
Tiêm phòng đầy đủ giúp tăng cường hệ miễn dịch của mẹ, bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé trong suốt thai kỳ và quá trình sinh nở. Dù vậy, vẫn có nhiều trường hợp mẹ bầu chưa kịp tiêm phòng trước khi mang thai vẫn sinh con khỏe mạnh.
Nếu bạn đang mang thai mà chưa tiêm vắc xin, đừng quá lo lắng. Hãy đến các cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám, tư vấn và tiêm các mũi vắc xin cần thiết trong thai kỳ nhé!