1. Vai trò quan trọng của axit folic trong thai kỳ
Axit folic là một loại vitamin nhóm B, còn được gọi là vitamin B9. Đây là một chất quan trọng trong sự phát triển và tăng trưởng của mọi tế bào trong cơ thể người. Trong thai kỳ, axit folic đảm nhận vai trò trong sự hình thành và phát triển của hệ thần kinh thai nhi, bao gồm não bộ và tủy sống. Việc bổ sung axit folic cần được thực hiện từ trước khi mang thai và kéo dài trong những tháng tiếp theo của thai kỳ để thai nhi có thể phát triển một cách hoàn thiện và khỏe mạnh.
Axit folic có nhiều lợi ích cho sự phát triển của thai nhi và sức khỏe của thai phụ:
- Ngăn ngừa khuyết tật thai bẩm sinh
Thai nhi trong bụng mẹ chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố từ môi trường trong bụng mẹ cho đến khi sinh ra và phát triển. Nhiều trường hợp thiếu hụt axit folic nghiêm trọng dẫn đến thai nhi bị khiếm khuyết ống thần kinh, suy giảm hoạt động não hoặc chết thai ngay trong bụng mẹ.
- Phòng ngừa bệnh thiếu máu
Axit folic là chất dinh dưỡng quan trọng tham gia vào quá trình sản sinh tế bào máu mới, đảm bảo cho hoạt động nuôi dưỡng các tế bào trong cơ thể. Thiếu axit folic trong thai kỳ có thể dẫn đến thai phụ thiếu máu, khiến thai đối mặt với các biến chứng sức khỏe như: sinh non, sảy thai, suy dinh dưỡng, rối loạn tâm thần sau sinh,…
Thiếu axit folic trong thai kỳ có thể khiến thai phụ bị thiếu máu.
- Phòng ngừa bệnh ung thư
Một số nghiên cứu đã chỉ ra, axit folic có thể giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư ở phụ nữ, tiêu biểu là ung thư vú. Ngoài ra, một số thông tin về tác dụng của axit folic trong ngăn ngừa ung thư cổ tử cung, ung thư ruột kết, bệnh tim mạch,… song chưa được kiểm chứng.
- Phòng ngừa bệnh lý khác
Cơ thể phụ nữ có nhiều biến đổi trong giai đoạn mang thai, nếu không chăm sóc tốt và phòng ngừa thì có nguy cơ gặp phải 1 số bệnh lý, rối loạn trong và sau mang thai. Bổ sung axit folic sẽ giúp phụ nữ ngăn ngừa các chứng bệnh này như: loãng xương, suy giảm trí nhớ, khó ngủ,… Ngoài ra, các chứng bệnh khác cũng được ngăn ngừa như: trầm cảm, nghe kém, đau cơ bắp,…
- Tăng cường trí não và khả năng ngôn ngữ cho trẻ
Sự phát triển trí não của trẻ bắt đầu ngay từ trong bụng mẹ từ những tuần thai đầu tiên và axit folic có vai trò quan trọng trong quá trình này. Đủ axit folic sẽ giúp thai nhi giảm thiểu nguy cơ dị tật ống thần kinh.
- Ngăn ngừa dị tật bẩm sinh
Tác dụng của axit folic với sức khỏe của trẻ còn giúp ngăn ngừa dị tật liên quan đến tủy sống và não bộ, thường gặp là dị tật ống thần kinh. Ngoài ra 1 số dị tật bẩm sinh hiếm gặp khác nhưng nguy hiểm như: anencephaly, spina bifida,… cũng được phòng ngừa tốt bởi axit folic.
2. Tác hại của việc thiếu hay thừa axit folic trong thai kỳ
2.1. Thiếu axit folic khi mang thai
Quá trình mang thai mẹ không được bổ sung đủ axit folic sẽ gây hậu quả rất nghiêm trọng cho cả mẹ và thai nhi.
2.1.1. Thiếu axit folic gây hại cho thai nhi
Thiếu hụt axit folic khi mang thai gây ra những dị tật bẩm sinh nghiêm trọng của ống thần kinh, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ sau sinh. Hai dị tật bẩm sinh hay gặp nhất:
- Nứt đốt sống: tình trạng mô xung quanh tủy sống không đóng đầy đủ trong thời kỳ bào thai, nó tạo ra những khoảng trống phần tủy sống gây những tổn thương nghiêm trọng hệ thần kinh của trẻ. Nhiều trường hợp bị liệt ngay từ khi sinh ra.
- Vô não: tình trạng mô não, hộp sọ, da đầu bị thiếu hụt ngay từ những ngày đầu phát triển của thai nhi mang đến những hệ quả không tốt về nhận thức của trẻ từ khi sinh ra. Hơn nữa, với tình trạng vô não, không chắc rằng tuổi thọ của thai nhi được sinh ra kéo dài. Có thể gây hiện tượng thai chết lưu hay chết ngay khi sinh.
Thiếu hụt axit folic khi mang thai gây ra những dị tật bẩm sinh cho thai nhi.
2.1.2. Thiếu axit folic gây hại cho mẹ bầu
Khi mẹ bầu cung cấp thiếu vitamin B9, gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của người mẹ trong suốt thời gian mang thai. Một số những biểu hiện thường gặp:
- Hay quên, mất tập trung.
- Thiếu oxy máu gây khó thở.
- Da xanh nhợt.
- Đau nhức cơ, xương.
- Thay đổi vị giác.
- Rối loạn tiêu hóa.
Khi thiếu axit folic, mẹ bầu sẽ dễ cảm thấy khó thở hơn bình thường.
2.2. Thừa axit folic khi mang thai
Cung cấp thiếu gây nhiều ảnh hưởng đến thai nhi, nhưng không phải vì thế mà mẹ bầu bổ sung ồ ạt một lượng lớn axit folic. Một lượng dư thừa axit folic tích tụ trong cơ thể người mẹ mang bầu cũng gây nhiều hệ quả nghiêm trọng.
2.2.1. Đối với thai nhi
- Thừa axit folic làm tăng cao nguy cơ trẻ sinh ra bị mắc chứng tự kỷ. Đứa trẻ mang chứng tự kỷ có những hành vi bất thường, không kiểm soát được hành động của mình gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và đời sống của trẻ.
- Hàm lượng vitamin B9 quá cao can thiệp vào sự trao đổi chất của bé dẫn đến kém ăn, chậm lớn, cân nặng không đạt theo tuổi trẻ.
2.2.2. Đối với mẹ bầu
Khi bạn sử dụng quá liều lượng axit folic từ các loại thuốc hay thực phẩm chức năng sẽ gây những rối loạn cơ thể:
- Rối loạn thần kinh: trong quá trình mang thai, nếu sử dụng quá liều axit folic có thể gây co giật người mẹ, điều đó làm ảnh hưởng rất lớn đến thai nhi.
- Buồn nôn: nhiều bà mẹ khi dùng quá dư thừa vitamin b9 xuất hiện triệu chứng buồn nôn, chán ăn, rối loạn tiêu hóa,… rất dễ nhầm tưởng đến tình trạng ốm nghén khi mang thai.
3. Hàm lượng axit folic cần bổ sung cho bà bầu
Các chuyên gia đã nghiên cứu và đưa ra, hàm lượng axit folic đủ cho phụ nữ độ tuổi sinh sản là 400 - 800 mcg/ngày. Với nhu cầu này, bổ sung từ thực phẩm tự nhiên có thể không đáp ứng đủ, lúc này cần bổ sung thêm từ viên vitamin tổng hợp hoặc thực phẩm bổ sung. Việc duy trì bổ sung axit folic tăng cường này vừa đáp ứng nhu cầu cơ thể, vừa giúp phụ nữ chuẩn bị sẵn sàng cho việc mang thai.
Hàm lượng axit folic đủ cho phụ nữ độ tuổi sinh sản là 400 - 800 mcg/ngày.
Cụ thể, hàm lượng này sẽ khác nhau theo từng giai đoạn:
- Trước khi mang thai: 400 mcg/ngày.
- 3 tháng đầu thai kỳ: 400mcg/ngày.
- Các tháng thai kỳ còn lại: 600 mcg/ngày.
- Phụ nữ cho con bú: 500 mcg/ngày.
Ngoài ra, những bệnh nhân có nguy cơ sinh con bị khuyết tật ống thần kinh cao hoặc các dị tật thần kinh khác, bác sĩ có thể khuyến nghị bổ sung axit folic liều cao hơn 5 mg mỗi ngày. Bổ sung tăng cường kéo dài cho đến khi thai nhi được 12 tuần giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ khuyết tật thần kinh này.
Một số đối tượng sau nên tham khảo ý kiến bác sĩ về liều dùng axit folic phù hợp bởi có thể cần bổ sung lượng nhiều hơn:
- Người mắc bệnh tiểu đường.
- Người từng sinh con hoặc thai nhi sảy thai bị khuyết tật ống thần kinh.
- Người phụ nữ hoặc chồng hoặc gia đình hai bên mắc khuyết tật ống thần kinh.
- Phụ nữ đang sử dụng thuốc chống động kinh.
Nên uống axit folic giữa 2 bữa ăn, trong thời gian bổ sung dinh dưỡng này lưu ý uống nhiều nước và nạp nhiều chất xơ để tránh táo bón. Tốt nhất, là chỉ sử dụng các loại thực phẩm chức năng này khi có hướng dẫn của các sĩ. Bởi việc thừa hay thiếu một loại chất nào đó đều không tốt cho sức khỏe.
4. Các cách bổ sung axit folic
- Một cách dễ dàng thực hiện để cung cấp đầy đủ axit folic mỗi ngày là uống vitamin B9 hàng ngày, với một lượng đầy đủ 400mcg axit folic trong đó (hầu hết trong thành phần của các loại vitamin đều chứa đủ lượng axit folic cần thiết). Thời điểm tốt nhất để uống vitamin là dùng chung với bữa ăn.
- Axit folic còn có nhiều trong các thực phẩm như bánh mì, mì ống, gạo và ngũ cốc.
- Mẹ bầu cũng có thể ăn với chế độ ăn giàu folate. Folate được tìm thấy trong các thực phẩm như đậu Hà Lan, cam và nước cam, măng, bông cải xanh và các loại rau có màu lá xanh đậm như rau bina, mù tạt.
Axit folic có nhiều trong các loại thực phẩm mà mẹ bầu có thể lựa chọn.
5. Một số lưu ý khi bổ sung axit folic cho bà bầu
Để việc bổ sung axit folic cho mẹ bầu được an toàn và hiệu quả nhất, một số điểm sau cần được lưu ý như:
- Nhu cầu cung cấp axit folic ở phụ nữ mang thai cao gấp 4 lần người bình thường. Sự kết hợp giữa viên uống chứa axit folic và các thực phẩm giàu axit folic là điều cần thiết thực hiện và duy trì trong suốt thai kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Hàm lượng cung cấp axit folic cho cơ thể cần được duy trì ở mức 400 – 800 microgram mỗi ngày. Phụ nữ khi mang thai không nên lạm dụng axit folic bằng các viên uống bổ sung. Thừa axit folic trong cơ thể kéo dài là một trở ngại trong việc hấp thu và chuyển hóa chất kẽm cũng như tăng nguy cơ tổn thương các tế bào thần kinh tiến triển.
- Không uống các viên bổ sung axit folic cùng với trà, đồ uống có ga, caffein hay rượu và các thức uống có cồn khác.
- Thời điểm thích hợp để uống axit folic là giữa các bữa ăn.
- Tác dụng phụ thường thấy khi bổ sung axit folic cho các bà bầu là táo bón. Vì vậy cần lưu ý uống đủ nước và bổ sung nhiều chất xơ trong khẩu phần ăn hằng ngày.
Thời điểm thích hợp để uống axit folic là giữa các bữa ăn.
Axit folic là một vi chất quan trọng cần được bổ sung trước và trong thai kỳ để dự phòng các dị tật bẩm sinh nghiêm trọng cũng như bảo vệ sức khỏe của người mẹ trong và sau khi sinh nở. Vì thế việc bổ sung axit folic là việc làm rất cần thiết.
