Các vấn đề về sức khỏe mà trẻ sinh non có thể gặp phải

1. Tổng quan về sinh non

Sinh non là trường hợp em bé chào đời quá sớm khi chưa đủ 37 tuần thai. Tình trạng mẹ bầu chuyển dạ và sinh em bé trong khoảng tuần thứ 20 – 37 của thai kỳ được gọi là sinh non. Các em bé sinh thiếu tháng có nguy cơ mắc nhiều bệnh như chậm phát triển, bại não, khiếm thị, khiếm thính,… cao hơn những trẻ sinh đủ tháng. Trẻ sinh non càng ít tuần thai thì nguy cơ gặp phải các vấn đề về sức khỏe càng cao.

Định nghĩa của WHO, trẻ sinh non sẽ được chia theo 3 mức độ:

• Sinh non: Những em bé sinh ra trong khoảng giữa tuần thứ 32 và 37 – chiếm khoảng 84% tổng số trẻ sinh non. Phần lớn trong số chúng sống sót nhưng vẫn phải nhờ vào sự chăm sóc hỗ trợ.
• Rất non: Những em bé sinh giữa tuần thứ 28 và 32. Những em bé này cần nhiều chăm sóc hỗ trợ hơn và phần nhiều trong số chúng vẫn có thể sống và phát triển.
• Cực non: Những em bé sinh trước tuần thứ 28. Những em bé này cần được điều trị tích cực để sống sót. Em bé vẫn có thể sống nhưng có khả năng gặp nhiều biến chứng hơn cả.

Sinh non còn được chia làm hai loại:

• Sinh do có nguy cơ chuyển dạ sớm hoặc vỡ ối sớm.
• Sinh bắt buộc theo y lệnh của bác sĩ. Thường xảy ra do sức khỏe của sản phụ không đảm bảo hoặc thai nhi gặp nguy hiểm như tiền sản giật.

2. Các vấn đề về sức khỏe mà em bé sinh non có thể mắc phải

Mặc dù không phải tất cả trẻ sinh non đều gặp phải các biến chứng  nhưng việc sinh ra quá sớm có thể gây ra các vấn đề sức khỏe cho bé. Em bé được sinh ra càng sớm thì nguy cơ biến chứng càng cao. Một số vấn đề có thể thấy rõ ràng ngay khi sinh, trong khi những vấn đề khác có thể không phát triển cho đến sau này.

2.1. Biến chứng ngắn hạn

Trong những tuần đầu tiên, các biến chứng của sinh non có thể bao gồm:

• Vấn đề về hệ hô hấp

Trẻ sinh non thiếu tháng thường mắc các bệnh về hệ hô hấp do hệ hô hấp của trẻ chưa phát triển hoàn thiện. Trẻ có thể bị khó thở, suy hô hấp, thậm chí có các cơn ngừng thở kéo dài 20 giây hoặc nhiều hơn trong vài ngày đầu sau sinh. Trường hợp này thường gặp ở trẻ sinh non dưới 34 tuần. Ngoài ra, trẻ rất dễ mắc các bệnh viêm phổi, viêm phế quản dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như rối loạn hô hấp mãn tính, nguy cơ tử vong cao.

Trẻ sinh non dưới 32 tuần phải thở bằng máy do chức năng phổi chưa hoàn thiện có thể mắc loạn sản phế quản phổi. Loạn sản phế quản phổi ở trẻ sinh non rất nguy hiểm, khả năng tử vong cao do tăng áp lực động mạch phổi dẫn đến xơ phổi, xẹp phổi, gây nhiễm trùng nặng. 

• Vấn đề về tim

Các vấn đề về tim phổ biến nhất mà trẻ sinh non gặp phải là còn ống động mạch (patent ductus arteriosus – PDA) và huyết áp thấp (hạ huyết áp).

PDA là tình trạng tồn tại ống giữa động mạch chủ và động mạch phổi. Mặc dù khuyết tật tim này thường tự đóng lại, nhưng nếu không được điều trị, nó có thể dẫn đến quá nhiều máu chảy qua tim, làm suy yếu các cơ tim, gây ra suy tim và các biến chứng khác. 

Mạch máu của trẻ sinh non khá yếu, không đủ khả năng duy trì lượng máu bình thường, ổn định quá trình lưu thông máu. Vì thế, trẻ sinh non thiếu tháng có thể bị huyết áp thấp, ảnh hưởng đến hoạt động tim mạch sau này.

• Vấn đề về não

Trẻ sinh ra càng sớm, nguy cơ chảy máu não càng lớn, được gọi là xuất huyết não. Hầu hết xuất huyết là nhẹ, được giải quyết với ít tác động và ngắn hạn. Nhưng một số em bé có thể bị xuất huyết não quá nhiều gây ra chấn thương não vĩnh viễn.

• Vấn đề kiểm soát nhiệt độ cơ thể

Hạ thân nhiệt làm tăng cao nguy cơ tử vong ở trẻ sơ sinh. Do đó, việc phòng tránh hạ thân nhiệt cho trẻ sơ sinh là rất cần thiết. Bình thường thai nhi khi nằm trong tử cung thường có thân nhiệt cao hơn thân nhiệt người mẹ từ 0,5 đến 1 độ C, nên ngay khi ra đời, bé có nguy cơ bị giảm nhiệt rất nhanh. Đối với trẻ sinh non tháng và thấp cân sẽ bị giảm lớp cách nhiệt do thiếu lớp mỡ dưới da nên nhiệt độ ngoài da tăng gây sự chênh nhiệt độ nhiều làm tăng sự mất nhiệt.

Vì vậy, khi nuôi dưỡng cha mẹ cần để ý cách ủ ấm, mặc quần áo, quấn tã đúng cách, tránh để bé ướt, luôn lau khô và quấn tã lót cho bé, nếu không nhiệt lượng mất đi khiến bé dễ bị mất nhiệt. Sử dụng các phương tiện ủ ấm như lồng ấp, túi chườm ấm… hoặc ủ vào lồng ngực mẹ theo phương pháp chuột túi trong trường hợp cần di chuyển bé.

Trường hợp trẻ bị tăng thân nhiệt, nguyên nhân do trung tâm điều hòa nhiệt của trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện, khi đó thân nhiệt trẻ trên 38 độ C, da nóng và đỏ, vã mồ hôi. Thêm nữa, trẻ bị tăng cả nhịp tim, và nhịp thở, gây suy hô hấp và mất nước.

Khi đó, ba mẹ cần hạ bớt nhiệt độ trong phòng ngay lập tức, cởi bớt quần áo, chú ý tránh gió lùa và cho trẻ bú mẹ ngay. Sau đó cần kiểm tra xem có điều gì gây nên tình trạng này không, ví dụ: Ủ ấm quá kỹ, nhiệt độ trong phòng quá cao,hoặc trẻ bị viêm nhiễm ở rốn, họng,… nếu tình trạng không cải thiện cần cho bé tới cơ sở y tế để được kiểm tra.

• Các vấn đề về hệ tiêu hóa

Một trong những vấn đề mà trẻ sinh non thường gặp phải là rối loạn tiêu hóa. Hệ tiêu hóa của trẻ sinh non rất non nớt, chưa hoàn thiện nên rất dễ bị rối loạn tiêu hóa, viêm ruột hoại tử (NEC), nhất là trẻ sinh non không được nuôi bằng sữa mẹ. Tình trạng nghiêm trọng hơn có thể là các tế bào lót thành ruột bị tổn thương khi trẻ bắt đầu bú mẹ.

• Vấn đề về máu

Các tế bào máu của trẻ sinh non thiếu tháng còn rất yếu, dễ dẫn đến các rối loạn máu như: thiếu máu, vàng da, nhiễm trùng máu…vì các tế bào máu của trẻ còn yếu do chưa phát triển đầy đủ.

Thiếu máu là tình trạng phổ biến do cơ thể không có đủ hồng cầu trưởng thành để vận chuyển oxy khắp cơ thể. Hầu hết trẻ sơ sinh đều trải qua sự sụt giảm số lượng hồng cầu trong những tháng đầu đời, và sự sụt giảm này có thể nhiều hơn ở trẻ sinh non.

Vàng da sơ sinh là sự đổi màu vàng ở da và mắt của em bé xảy ra do máu của em bé có chứa bilirubin dư thừa – một chất màu vàng, từ gan hoặc hồng cầu.

• Vấn đề trao đổi chất

Trẻ sinh non thường có vấn đề với sự trao đổi chất trong cơ thể. Một số trẻ sinh non có thể phát triển lượng đường trong máu thấp bất thường (hạ đường huyết). Điều này có thể xảy ra vì trẻ sinh non thường có lượng dự trữ glucose nhỏ hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Trẻ sinh non cũng gặp nhiều khó khăn hơn khi chuyển glucose được lưu trữ thành các dạng glucose hoạt động.

• Vấn đề hệ thống miễn dịch

Trẻ sinh non có một hệ thống miễn dịch kém phát triển. Hệ miễn dịch yếu là nguyên nhân khiến trẻ sinh non hay đau ốm, khó hồi phục sức khỏe. Trẻ sinh càng non, hệ miễn dịch càng chưa có đủ thời gian hoàn thiện, trẻ có thể mắc rất nhiều bệnh, dễ bị lây bệnh từ môi trường xung quanh và có thể dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng cao hơn. Nhiễm trùng ở trẻ sinh non có thể nhanh chóng lây lan vào máu, gây nhiễm trùng huyết.

2.2. Biến chứng lâu dài

Về lâu dài, sinh non có thể dẫn đến các biến chứng sau:

• Bại não

Một trong những vấn đề về sức khỏe nghiêm trọng mà trẻ sinh non có nguy cơ phải đối mặt là bại não. Đây là hiện tượng rối loạn thần kinh gây suy yếu cơ, hạn chế các cử động bình thường. Nguyên nhân gây bại não ở trẻ sinh non là do quá trình lưu thông máu bất thường, lưu lượng máu không đủ hoặc chấn thương cho não bộ của trẻ sơ sinh phát triển sớm trong khi mang thai hoặc khi sinh non.

• Chậm phát triển trí tuệ

Trẻ sinh non có nhiều khả năng kém phát triển trí tuệ hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Khi đến tuổi đi học, một đứa trẻ được sinh non có thể có nhiều khả năng bị khuyết tật học tập.

• Vấn đề về thị lực

Trẻ sinh non có thể phát triển bệnh võng mạc do sinh non, xảy ra khi các mạch máu sưng lên và phát triển quá mức ở lớp dây thần kinh nhạy cảm phía sau mắt (võng mạc). Các mạch võng mạc bất thường dần dần làm sẹo võng mạc, kéo võng mạc ra khỏi vị trí của nó. Khi võng mạc bị kéo ra khỏi phía sau mắt, nó được gọi là bong võng mạc, một tình trạng nếu không được phát hiện có thể làm giảm thị lực và gây mù lòa.

• Vấn đề về thính giác

Trẻ sinh non có nguy cơ bị giảm thính lực ở một mức độ nào đó. Vì thế, các bác sĩ thường kiểm tra khả năng nghe của trẻ sinh non ngay từ những ngày đầu sau sinh để có những biện pháp can thiệp kịp thời.

• Vấn đề nha khoa

Trẻ sinh non có nguy cơ gặp các vấn đề về phát triển răng, chẳng hạn như mọc răng chậm, đổi màu răng và răng mọc không đúng cách, không đúng vị trí.

• Vấn đề hành vi và tâm lý

Trẻ sinh non có thể phải đối mặt với một số vấn đề về hành vi hoặc tâm lý, chậm phát triển. Hệ thần kinh kém phát triển có thể gây ra những rối loạn hành vi ở trẻ sinh non thiếu tháng như: Nhận thức kém, tăng động,…

• Các vấn đề sức khỏe mãn tính

Trẻ sinh non có nhiều khả năng gặp các vấn đề sức khỏe mãn tính, một số trong đó có thể cần được chăm sóc tại bệnh viện hơn là trẻ đủ tháng như nhiễm trùng, hen suyễn và các vấn đề về tiêu hóa. Trẻ sinh non cũng có nguy cơ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS), nguy cơ này còn cao hơn nhiều ở trẻ sinh non từ 24 đến 27 tuần.

Để làm giảm nguy cơ mắc phải các vấn đề về sức khỏe ở trẻ sinh non thiếu tháng, các bậc cha mẹ nên chăm sóc trẻ cẩn thận, nuôi con bằng sữa mẹ, tránh để bé tiếp xúc với các nguồn bệnh, nguồn nhiễm trùng, đưa bé đi khám sức khỏe tổng quát định kỳ và tiêm phòng đầy đủ theo hướng dẫn của bác sĩ. Ngoài ra, vấn đề chăm sóc trẻ sinh non ngay sau khi ra đời và những ngày đầu sau sinh cũng ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe của trẻ sau này. Nếu trẻ được chăm sóc tốt, điều trị hiệu quả các vấn đề sau sinh thì khả năng sức khỏe ổn định, phát triển khỏe mạnh là rất cao.